Liu Zhenyun’un ‘Kocamı Öldürmedim’ isimli romanından esinlenilen film, Çin sosyal yaşamının altta kalmış küçük ayrıntılarına ve sistem içindeki hukuki boşluklara odaklanan dram türünde bir eserdir.     

Hikaye

Filmin ana karakteri Li Xuelian, kırsal Çin’in sıradan bir köyünde yaşayan, topluma ayak uydurmuş bir kadındır. Ancak evliliğinde yaşadığı ihanet, hayatını birdenbire değiştirir. Eski kocası Qin Yuhe ile bir anlaşma yaparak sahte bir boşanma gerçekleştirirler. Amaçları, hükümetin katı konut politikalarını atlatmak ve ikinci bir ev satın almaktır.         

Genellikle büyük şehirlerde bir ailenin sahip olabileceği ev sayısı sınırlıdır. Örneğin, bir aile genellikle yalnızca bir konut alabilir. İkinci bir ev satın almak için çok yüksek vergiler veya ek düzenlemeler devreye girer. Çiftler, ev sahibi olma hakkını artırmak için genellikle boşanır gibi yaparak bu düzenlemeleri atlatmaya çalışır. Böylece her birey, boşanma sonrası kendi başına bir ev alma hakkı kazanır. Bu durum, özellikle yüksek fiyatlar nedeniyle ikinci bir ev alma yolunda sıkça kullanılan yasa dışı bir yöntemdir.

Li Xuelian ve kocası Qin Yuhe, bu politikayı atlatmak için sahte bir boşanma planlar. Planlarına göre, kağıt üzerinde boşanacak, ancak aynı evde yaşamaya devam edeceklerdir. Boşanma sonrası Li Xuelian, hükümetin gözünde bağımsız bir birey sayılacağı için yeni bir ev satın alabilecek duruma gelecektir. Ancak Qin Yuhe, boşandıktan sonra Li Xuelian’ı terk eder ve başka bir kadınla evlenir. Bu durum, Xuelian’ın kendini dolandırılmış hissetmesine yol açar. Li, yaşadığı çevrede bu boşanmanın sadece ev alabilmek için kağıt üstünde bir prosedür olduğunu herkesin bildiğini düşünür. Ama eski kocası bu durumu kendi lehine çevirmiş ve Li’ye gerçeği söylemeyerek boşanma işlemleri bitene kadar sessiz kalmıştır. Li safça yeniden evlenmeyi beklerken eski kocası Qin bunu reddeder ve yaşadığı toplum içinde Li kendini son derece savunmasız bir durumda bulur.

Li’nin temel talebi, boşanmanın iptalidir. Bu açıdan dava yoluyla boşanmanın iptalini talep eder. Anak boşanmanın iptal edilmesi için kendi beyanı yeterli değildir. Başkaca güçlü delillere ihtiyaç vardır. Eski kocası Qin boşanmanın gerçek olduğunu iddia etmektedir. Bu açıdan Li’nin eli zayıftır. Boşanma işlemlerini imzalayan memuru tanık olarak dinletmek ister. Ancak memur eğer Li’nin lehinde konuşursa sahte bir boşanmaya ortak olduğunu ikrar etmiş olacak ve kendisi de sorumlu tutulabilecektir. Bu yüzden gerçeği bilmesine rağmen Li lehine tanıklık yapmaz. Sonuç olarak Li’nin elinde kendi beyanı dışında hiçbir delili yoktur.

Her mahkemeye başvurduğunda hukuk sistemi ve yerel bürokrasi, kadının bu mücadelesini küçümseyerek taleplerini reddeder. İnatçı ve hakkını aramaktan vazgeçmeyen Xuelian, en sonunda ulusal düzeyde adalet aramaya karar verir ve sesini ülkenin liderlerine duyurmayı hedefler. Hatta bir vasıtayla Çin Devlet Başkanı’na ulaşır. Burada filmin çıkış tarihi esas alındığında Şi Jinping’i temsilen başka bir karakterin olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Yapılan toplantıda Devlet başkanı, Li’nin eyaletinden sorumlu yöneticileri sert şekilde eleştirir. Çünkü küçücük bir sorun kendisine kadar ulaşmış ve halen daha çözülememiştir. Bu Çin hukuk sisteminin iyi çalışmadığını, yöneticilerin halkın sorunları ile ilgilenmediğini ortaya çıkarmaktadır.             

Xuelian’ın şikayetleri, devlet başkanı tarafından doğrudan dikkate alınmaz. Sorunun çözümü yerel yöneticilere havale edilir, ancak bu yöneticiler Xuelian’ın taleplerini yine çözemez. Çünkü devlet başkanı tarafından gönderilmiş olsa da davada delil yoktur. Xuelian yıllar boyunca çeşitli mektuplarla ve her sene açtığı davasıyla kendi haklılığını kanıtlamaya çalışır. Fakat yaptığı sadece rutin bir davranış halini almıştır. Başlarda Xuelian’ın Pekin’e gitmesini engellemeye çalışan yöneticiler artık devlet başkanının da bilgisi olduğu için onu sadece gözlemlemekle yetinirler. Yani hukuka başvuru araçları açıktır ama sonuç alınamaz. Yöneticiler sorunu çözmek için eski kocası Qin ile sorunu çözme yoluna da girmezler. Bu yola girmek, belki de konut alımı için yapılan boşanmaların daha ciddi ele alınmasını gerektirebilecektir. Bu da bu sorunun örtülü şekilde kabul edildiği ve göz ardı edildiği eleştirisini ortaya çıkarmaktadır.

Li Xuelian, dönemin kırsal Çin’inde, ataerkil toplumsal yapıya rağmen hak arama mücadelesine girişen cesur bir kadındır. Çevresi, erkek egemen değerlerin ve toplumsal önyargıların hakim olduğu bir yer. Boşanmış bir kadın olarak toplum tarafından dışlanırken, kocasının ona attığı iftiralar da mücadele yolunu daha da çetrefilli hale getirir. Xuelian, sıradan bir insan olmasına rağmen, adalet arayışındaki kararlılığı ve inadıyla dönemin toplumuna meydan okur. Çin’in hızlı modernleşme sürecinde bile kırsal bölgelerde kadınların sesini duyurması oldukça zordu ve Xuelian bu zorluğu tüm gücüyle üstlenir.

Filmin İsminin Hikayesi   

Filmin orijinal adı “Wo Bu Shi Pan Jinlian” (我不是潘金莲). Bu ifade, Çin’de ahlaksızlık ve sadakatsizlikle özdeşleşmiş edebi bir karakter olan Pan Jinlian’e referans verir. Pan Jinlian, klasik bir Çin romanı olan *“Altın Şişenin Hikayesi”*nde (Jin Ping Mei) ahlaki yozlaşmayı simgeler. Li Xuelian, film boyunca kendisinin Pan Jinlian gibi biri olmadığını, namuslu ve doğru bir kadın olduğunu kanıtlamaya çalışır.
İngilizceye “I Am Not Madame Bovary” olarak çevrilen başlık, Gustave Flaubert’in ünlü romanı Madame Bovary ile bağ kurarak, Batı izleyicisinin ahlaki yozlaşma temasını anlamasını kolaylaştırır. Çin’de bu başlık, Xuelian’ın toplumun ona yüklediği önyargıları ve haksız suçlamaları reddedişini temsil eder.

Sanatsal Yönü      

Film, görsel olarak alışılmışın dışında bir deneyim sunar. Yönetmen Feng Xiaogang, hikayeyi genellikle dairesel bir çerçeve içinde anlatır. Bu teknik, hem Xuelian’ın dünyasının daralmışlığını hem de toplumun onu sürekli bir yargılama döngüsü içinde tuttuğunu simgeler. Filmin son bölümlerinde kullanılan kare çerçeveler, ana karakterin değişen perspektifini ve mücadele yolundaki dönüşümünü yansıtır. Bu cesur görsel seçimler, izleyiciye hem estetik hem de metaforik bir deneyim yaşatır. Film boyunca Xuelian, toplumun, medyanın ve hatta hükümetin adalete bakış açısını sorgular. Ancak sonunda, bunca çabanın yalnızca kişisel bir intikamdan ibaret oldugunu fark eder.