Güneydoğu Asyalılar ASEAN’a Hâlâ Güveniyor

Ancak Güvenlerini Kazanmak İçin Değişim Şart

ASEAN, son elli yıldır Güneydoğu Asya’nın siyasi, ekonomik ve diplomatik düzeninin merkezinde yer alıyor. Bölgeyi çatışmalardan koruyarak barışı sağlamış, ticaret entegrasyonunu teşvik etmiş ve büyük güçler arası diyaloglarda aracı olmuştur.

Ancak son yıllarda ASEAN’ın etkisi belirgin şekilde azaldı. Jeopolitik rekabetler karşısında sesi kısıldı, kurumları krizlerin gerisinde kaldı ve hedefleri, dış dinamiklerin dayattığı zorunluluklar altında gölgelendi. 2023 ve 2024’ün başında ASEAN hem dış faktörler hem de iç ataletten dolayı geri plana itildi.

Umut Sürüyor Ama Beklentiler Farklı

Bu tablo, kaçınılmaz bir çöküş anlamına gelmiyor. Güneydoğu Asya halkı hâlâ ASEAN’a inanıyor. Ama artık geçmişin çekingen, oybirliğine dayalı ve egemenlik hassasiyetine fazla bağlı ASEAN’ını değil; daha cesur, proaktif ve bölgeye yön veren bir ASEAN istiyorlar.

Kısacası ASEAN’ın kendini yeniden keşfetmesi gerekiyor. Sadece küresel anlamda ayakta kalmak için değil, temsil ettiği halkın güvenini koruyabilmek için de.

Son yapılan kamuoyu araştırmaları ve bölgesel algı çalışmaları, ASEAN’ın hâlâ istikrarın kaynağı olarak görüldüğünü ortaya koyuyor. Jakarta’dan Hanoi’ye, Manila’dan Phnom Penh’e insanlar ekonomik entegrasyon, ortak güvenlik ve bölgesel normlara olumlu bakıyor. Ama bu umut koşullu—eğer ASEAN artık söylemlerden çıkıp somut adımlar atarsa.

Myanmar Krizi ve ASEAN’ın Tepki Sorunu

ASEAN’a yönelik eleştirilerin çoğu, krizlere tepkisizliği üzerine yoğunlaşıyor. Bunun en çarpıcı örneği Myanmar’daki darbe süreci. 2021’deki askeri darbeden sonra ASEAN, Beş Maddelik Uzlaşı önerdi. Ancak yıllar geçmesine rağmen cuntanın tutumu değişmedi, şiddet devam etti ve ASEAN’ın tutumu ise diplomatik belirsizlikle sınırlı kaldı.

Bu durum, daha büyük bir yapısal sorunu işaret ediyor: müdahale etmeme ilkesi, eskiden ASEAN’ı bir arada tutan bir değerken bugün etkisizliğin temel nedeni hâline gelmiş durumda.

Ekonomik Vaatlerle Gerçekler Arasındaki Boşluk

ASEAN’ın ekonomik etkisi, potansiyelinin çok gerisinde kaldı. Çin’den Avrupa Birliği’ne kadar dış aktörler ASEAN ile çalışmak istese de kurum içi dağınıklık ve taahhüt eksikliği bu iş birliğini sınırlıyor. Farklı düzenlemeler, dengesiz yatırım politikaları ve geç gelen entegrasyon çabaları bu boşluğu derinleştiriyor.

2015’te büyük beklentilerle kurulan ASEAN Ekonomik Topluluğu (AEC), Avrupa Birliği ya da Afrika’daki yeni oluşumlarla rekabet edecek seviyede değil.

Çözüm: Reform, Strateji ve Halkla Bütünleşme

Tüm bu sorunlara rağmen ASEAN hâlâ güçlü bir temele sahip: Dünya’nın beşinci büyük ekonomisi, en fazla serbest ticaret anlaşmasına sahip bölgesel yapı ve diplomaside merkezî konumunu sürdürüyor.

Ama artık mesele sadece varlık göstermek değil, liderlik ve uyum sağlama meselesi. Bunun için üç temel dönüşüm öneriliyor:

1. Oybirliği İlkesini Yeniden Tanımlamak

Oybirliği bölünmeyi engellemiş olabilir ama artık karar almaya engel oluyor. “ASEAN-eksi” modelleri, dijital entegrasyon, sağlık güvenliği ya da iklim uyumu gibi alanlarda bazı üyelerin daha hızlı hareket etmesini sağlayabilir.

2. ASEAN Sekreterliğini Güçlendirmek

Mevcut haliyle ASEAN Sekreterliği bütçesiz, etkisiz ve uygulama yetkisinden yoksun. Daha fazla kaynak ve yetki verilirse, politikalar uygulanabilir ve girişimlerin sürdürülebilirliği sağlanabilir.

3. Dış Politikada Stratejik Vizyon Oluşturmak

Yeni güç rekabeti çağında tarafsızlık pasiflik anlamına gelmemeli. ASEAN, ABD-Çin çatışmasına tepki veren değil, kendi Hint-Pasifik vizyonunu ortaya koyan bir aktör olmalı.

4. Halkla Doğrudan Temas

ASEAN hâlâ halktan kopuk bir elit projesi gibi algılanıyor. Bölgesel eğitim, gençlik diplomasisi, sivil toplum ağları gibi girişimlerle halk desteği sağlanabilir. Halkın faydayı doğrudan görmesi, bu yapıya olan güveni artıracaktır.

Sonuç: Ya Dönüşüm Ya Durağanlık

Güneydoğu Asyalılar ASEAN’ı terk etmedi—ama dikkatle izliyorlar. Son yıllardaki itibar kaybı geri döndürülebilir, ancak bu bir uyarıdır. Güven yeniden kazanılabilir ama ancak ASEAN daha cesur, daha hızlı ve daha zamanın ruhuna uygun olursa.

Bölgenin genç nüfusu, yükselen ekonomileri ve ortak tarihî direniş hafızasıyla geleceğini kendisi belirlemesi mümkün. Bu yolda araç ASEAN’dır—ama bu aracın modernize edilmesi gerekiyor.

Seçenek, ayakta kalmak ya da yıkılmak değil; durağanlık ile dönüşüm arasındadır. ASEAN, halkının sesini duyarsa, hâlâ küresel etkili bir yapı ve bölgesel bütünlük aracı olabilir.

📎 Kaynak: United World International – Güneydoğu Asyalılar ASEAN’a Hâlâ Güveniyor

Anahtar Kelimeler (Keywords):

ASEAN reformları
Güneydoğu Asya siyaseti
ASEAN’ın geleceği
ASEAN kamuoyu
ASEAN Myanmar krizi
ASEAN ekonomik entegrasyon
ASEAN Hint-Pasifik stratejisi
ASEAN kurumsal dönüşüm
ASEAN oybirliği ilkesi
ASEAN bölgesel iş birliği

ASEAN, Güneydoğu Asya’da hâlâ istikrarın sembolü olarak görülüyor. Ancak bölge halkı artık daha etkili, esnek ve krizlere hızlı yanıt verebilen bir ASEAN istiyor. Reform kaçınılmaz.