ASEAN, İklim Eylemini Kurumsallaştırmak Zorunda

– Aksi Takdirde Çok Geç Olacak

Güneydoğu Asya’da İklim Krizi: Uyarıdan Acil Duruma

Dünya ekolojik bir dönüm noktasına doğru hızla ilerlerken, iklim değişikliği yalnızca çevresel bir tehdit olmaktan çıkmış; artık medeniyet düzeyinde bir acil duruma dönüşmüştür. 6,5 milyar insanın yaşadığı Güneydoğu Asya, bu krizin ön saflarındadır. Bölgenin yoğun nüfuslu deltaları, alçak kıyı şeritleri ve zengin biyolojik çeşitliliği, onu iklim değişikliğine karşı son derece savunmasız hale getiriyor. Ancak ASEAN’ın mevcut iklim politikası, parçalı, temkinli ve bu krizin büyüklüğüne kıyasla yetersizdir.

Eğer ASEAN, hareketsizlik yüzünden ibretlik bir örneğe dönüşmek istemiyorsa, bağlayıcı ve uygulanabilir politikaların geliştirildiği bir platforma dönüşmek zorundadır. Yumuşak fikir birlikleri dönemi sona erdi; şimdi işbirliğini somutlaştırma zamanı.

ASEAN’ın Geleneksel Yaklaşımı: Müdahale Etmeme İlkesi Artık Yeterli Değil

ASEAN, tarihsel olarak “iç işlerine karışmama” ilkesine sıkı sıkıya bağlı kalmış, bağlayıcı taahhütlerden uzak durmuş ve bunun yerine bildiriler ve gönüllü planlarla yetinmiştir. Bu strateji geçmişte bölgesel istikrarı sağlama açısından işlevsel olabilir. Ancak iklim krizi diğer politika sorunlarından farklıdır: sınır tanımaz, birikir ve geri dönüşü yoktur.

Endonezya’daki orman yangınları Malezya ve Singapur’un havasını zehirliyor. Tayland ve Vietnam’daki seller bölgesel gıda güvenliğini tehdit ediyor. Filipinler’den yayılan plastik atıklar Brunei ve Kamboçya kıyılarına vuruyor. İklim değişikliği sınır tanımaz, etkili çözümler de öyle olmalıdır.

Kabul Var, Uygulama Yok

ASEAN, çeşitli bildirilerle iklim değişikliğini bir tehdit olarak tanımış olsa da, uygulamada ilerleme yavaş, denetim mekanizmaları zayıf ve bağlayıcılık neredeyse yoktur. 2002 tarihli Sınır Ötesi Duman Anlaşması, bölgedeki tek bağlayıcı çevre anlaşması olmasına rağmen etkisiz kalmış ve yaptırımlar uygulanmamıştır. Bölgesel iklim planları ise iyi niyetli olsa da, kurumsal altyapı eksikliği nedeniyle uygulamaya geçirilememektedir.

Bu kurumsal zayıflık ASEAN’ın inandırıcılığını sarsmakta ve zaman kaybına yol açmaktadır—üstelik bu zaman, bölgenin sahip olamayacağı kadar değerlidir.

Bilim Net Konuşuyor – Etkiler Artık Yaşanıyor

Bilimsel öngörüler Güneydoğu Asya’nın büyük iklim felaketleriyle karşı karşıya kalacağını uzun süredir söylüyor:

Mekong Deltası’nda artan sel riski
Jakarta ve Bangkok’u tehdit eden deniz seviyesi yükselişi
Mercan Üçgeni’ndeki resiflerin yok oluşu
Milyonlarca insan için açık havada çalışmayı ölümcül hale getiren sıcak dalgaları

Bu tehditler artık gelecekte değil, bugünde yaşanıyor. Asya Kalkınma Bankası’nın tahminine göre, iklim değişikliğiyle mücadele edilmezse 2100 yılına kadar Güneydoğu Asya’nın GSYİH’sinden %11’i kaybedilebilir. Buna rağmen fosil yakıt sübvansiyonları devam ediyor, ormansızlaşma durdurulamıyor ve emisyonlar artmayı sürdürüyor.

ASEAN’a Gereken: Bağlayıcı Bir İklim Anlaşması

Çözüm, kurumsal dönüşümde yatıyor. ASEAN, üyeleri arasında bağlayıcılığı olan bir iklim anlaşması imzalamalıdır. Bu anlaşma:

Açık emisyon azaltım hedefleri koymalı,
Ormansızlaşmayı kontrol altına almalı,
Uyum harcamalarını bilimsel verilerle eşleştirmeli,
İzleme ve hesap verebilirlik mekanizmaları oluşturmalı,
Ayrı bir bölgesel iklim kurumu kurmalı,
Ekonomik destek (yeşil finansman, teknik yardım) ve itibar yaptırımları gibi teşvik ve caydırıcı unsurlar içermelidir.

Singapur ve Malezya gibi daha gelişmiş ASEAN ülkeleri, düşük gelirli komşularına teknik destek ve iklim finansmanı sağlayarak liderlik rolü üstlenebilir. Ayrıca bölgesel bir “iklim dayanıklılık fonu” kurularak altyapı, tarım ve afet risk azaltım projeleri desteklenmelidir.

“Batı Gündemi” Algısı Artık Tehlikeli Bir Mit

Güçlü eylemleri engelleyen en büyük zihinsel bariyer, iklim politikalarının Batı’ya özgü bir gündem olduğu ve Küresel Güney’in kalkınma çıkarlarıyla çeliştiği algısıdır. Bu düşünce hem modası geçmiş hem de tehlikelidir. Güneydoğu Asya, kendi bölgesel sürdürülebilirlik modelini oluşturabilir:

Yoksulluğu azaltan,
Yerel bilgi birikimini kullanan,
Biyoçeşitliliği koruyan,
Düşük karbonlu kalkınmayı destekleyen entegre bir yol.

İklim eylemi maliyet değil, fırsat olabilir. Koordineli politikalar sayesinde bölge, yenilenebilir enerji, iklime dirençli şehirler ve sürdürülebilir turizm alanlarında küresel bir lider haline gelebilir.

Gençlik ve Sivil Toplum Zaten Hazır

Bölgedeki gençler zaten tehlikenin farkında. Sivil toplum kuruluşları harekete geçmiş durumda, yeşil girişimler yaygınlaşıyor. Eksik olan şey, bu enerjiyi bölgesel ölçekte harekete geçirecek siyasi liderliktir.

ASEAN, genellikle diplomatik incelik ve uzlaşıyla anılır. Ancak iklim değişikliği uzlaşmayı beklemez. Liderlik yoksa hız kazanır. Bu krizi hâlâ “ek” bir konu gibi ele almak, gerçeği küçümsemek ve maliyeti abartmaktır.

Sonuç: İklim Liderliği, ASEAN’ın Gelecek Sınavıdır

İklim krizi artık soyut bir sorun değil, çağımızın en büyük varoluşsal sınavıdır. ASEAN’ın ekonomik kalkınması, gıda güvenliği, halk sağlığı ve sosyal uyumu, bu krize verdiği yanıtla belirlenecek. Şimdiye kadar sergilenen yanıt yetersizdir: tepkisel, bağlayıcı olmayan ve etkisiz.

Bu krizi aşmak için ASEAN, bugüne kadar uzak durduğu şeyi yapmalıdır: İklim eylemini bağlayıcı biçimde kurumsallaştırmalıdır. Bu, ASEAN’ın iş birliği ve uzlaşı değerlerinden vazgeçmek değil, onları yeni bir dünyaya göre yeniden tanımlamaktır. Artık egemenlik, yükselen deniz seviyelerinden koruma sağlamaz. Dayanışma, bildirilerle değil karbon azaltımıyla ölçülmelidir.

Güçlü bir iklim politikası ile birleşmiş bir ASEAN:

Halkını ve topraklarını korur,
Gelişmekte olan dünyaya örnek bir liderlik modeli sunar,
Bağlayıcı taahhütlerin egemenliği zayıflatmadığını, aksine ortak yaşamın güvencesi olduğunu kanıtlar.

Şimdi harekete geçme zamanı. ASEAN yalnızca kendisi için değil, dünya için liderlik etmelidir.

Anahtar Kelimeler:

ASEAN iklim politikası, Güneydoğu Asya iklim değişikliği, ASEAN iklim anlaşması, bölgesel iklim iş birliği, iklim eylemi kurumsallaşması, iklim dayanıklılık fonu, yenilenebilir enerji ASEAN, ASEAN çevre liderliği, karbon emisyon azaltımı, iklim değişikliğine karşı bölgesel çözüm

Meta Açıklama:

ASEAN, iklim krizine karşı zaman kaybetmeden bağlayıcı ve kurumsal adımlar atmalı. Bölgesel dayanışma, düşük karbon büyüme ve iklim fonlarıyla sürdürülebilir bir gelecek mümkün.