Dünyada ilk kez uluslararası ithalat temasıyla 2018’de Şanghay’da düzenlenen Çin Uluslararası İthalat Fuarı (China International Import Expo-CIIE)’nın beşincisi 2022 yılında birçok rekor kırarak başarıyla tamamlandı. Çin Halk Cumhuriyeti’nin güzide liman şehri Şanghay’ın ev sahipliği yaptığı fuar, Çin pazarını dünyaya daha çok açmayı ve karşılıklı yarara dayanan ticaret temelinde ülkeler arası ekonomik iş birliğini artırmayı hedefliyor.
Fuardan İlk Duyuru ve Amaçlar
İlk olarak Mayıs 2017’de Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in Kuşak ve Yol Girişimi Uluslararası İşbirliği Forumu’nda duyurduğu fuar, dünya ekonomisinde yaşanan durgunluğu aşmayı ve dünyanın dört bir yanından ülkeleri, uluslararası kuruluşları ve iş çevrelerini birlikte çalışmaya ve ticaretin ortak refahını teşvik etmeye çalışıyor. Şanghay’da bulunan ve dünyanın en büyük tek blok bina ve sergi kompleksine sahip Ulusal Sergi ve Kongre Merkezi’nde yapılan fuarın açılış konuşmasını da Xi Jinping yaptı. Xi, konuşmasında fuarı “Çin’in yeni kalkınma paradigmasının önemli bir simgesi ve yüksek standartlı dışa açılma platformu” olarak nitelendirdi. Başta dünyanın en büyük serbest ticaret anlaşması olan “Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık (RCEP)” paydaşları olmak üzere dünyadaki bütün devletlere ve halklara karşılıklı somut fayda sağladığını belirtti.
Xi Jinping’in Konuşmasının Öne Çıkan Noktaları
Xi’nin konuşmasında bir diğer öne çıkan vurgu, Kuşak ve Yol Girişimi (KYG) ve Dijital Ekonomik Ortaklık Anlaşması uyarınca e-ticaret işbirliği için yeni pilot bölgelerin kurulmasını ve ticarette yenilikçi gelişimi teşvik için kurumsallaşmayı hızlandırmak üzerineydi. Çin’in önümüzdeki dönemde de gelişmekte olan ülkeler ile kendi kalkınma deneyim ve fırsatlarını artırarak paylaşmaya devam etmesinin, Xi tarafından altı çizildi. Aslında bu konuşma, Çin Komünist Partisi’nin ekim ayında tamamlanan 20. Genel Kongresi’nde alınan kararları doğrudan yansıtıyordu. Örneğin Kongre’de sunulan önemli bir raporda, Çin’in yabancı yatırımlar için uygun indirimler yapacağı, yabancı yatırımcıların hak ve çıkarlarını yasalara uygun olarak koruyacağı ve uluslararasılaşmış dünya standartlarında bir iş ortamını teşvik edeceği ifade edilmişti.
Kovid-19 Pandemisinin Etkileri ve Fuara Katılım
Kovid-19 pandemisinin olumsuz etkilerinin yavaş yavaş kırılmaya başladığı döneme uygun olarak bu yılki fuara 145 ülkeden 2.800’den fazla uluslararası kuruluş temsilcisi katıldı. Otomobilden akıllı endüstriye, bilgi teknolojilerinden medikal ekipmanlara, sağlık ürünlerinden gıda ve tarımsal ürünlere kadar geniş bir yelpazede ticaret aktörleri fuarda yerini aldı. Türkiye’den de çok sayıda büyük şirket fuara katılım sağladı. İthalat fuarında geçen yıla oranla yüzde 4’e yakın artışla mal ve hizmet alımı için toplam 73,5 milyar ABD doları değerinde geçici anlaşma yapıldığı açıklandı. İlk fuarda yapılan 57,8 milyar dolar düşünüldüğünde, 5 yılda yüzde 50’ye yakın bir artış söz konusu ve bu da fuarın başarısının en somut örneği. Bu senekinde 500’e yakın yeni ürün ve hizmet sergilendi.
Adil Ticaret ve Küreselleşme
Xi’nin, uluslararası işbirliği içerisinde ticari pazardaki fırsatlar için “tüm ülke ve taraflarla daha çok ve adil paylaşımı” vurgusunun, uluslararası adil ticari bölüşüm açısından ayrıca not edilmesi gerekiyor. Çinli liderlerin bu vurguları ve eylemleri, Pekin’in “küreselleşme”ye yüklediği anlamın, Batı kapitalizminden ve 80 sonrası başlatılan neoliberal anlayıştan taban tabana zıt olduğunu gösteriyor. Bir açıdan yüzyılda görülmemiş değişimlerin yaşandığı, diğer açıdan resesyon riskinin yaşandığı günümüz dünya ekonomisinde, Şanghay’da art arda beş kez düzenlenen CIIE’nin küresel ekonomiye pozitif ivme kazandırdığı yalın bir gerçek. CIIE’nin 2018’den 2022’ye, 350 milyar doları aşan toplam ciro ve 1.500’den fazla yeni ürün, teknoloji ve hizmetin piyasaya sürülmesine sağladığı katkı da bunu gösteriyor.
Çevrimiçi Fuar Platformu ve Katılımcılar
CIIE tarihinde ilk kez lanse edilen çevrimiçi fuar platformu, bu yıl fiziki olarak katılamayan şirket temsilcilerine sunuldu. 368 işletmenin katılımı ile yapılan çevrimiçi fuara 69 ülke ve uluslararası kuruluş, çevrimiçi şekilde mal, teknoloji ve hizmet ticareti anlaşmaları imzaladı. CIIE yetkililerinin fuar sonrası açıkladığı rapora göre dünyanın en büyük 500 şirketinin 284’ünün fuara katıldığı açıklandı. Ayrıca 104 ülke ve kuruluştan binden fazla gıda ve tarım ürünü temsilcisi işletme de fuarda yerini aldı. ABD’nin kendi şirketleri başta olmak üzere Batılı şirketleri Çin piyasasının “dünyaya kapalı, güvensiz ve karanlık” olduğunu iddia ederek Çin’den uzak durmasına yönelik “telkin”leri yine işe yaramamış görünüyor. Trump döneminde Çin’e karşı başlatılan, Biden’ın iktidara gelmesiyle “21. Yüzyıldaki en büyük meydan okuma Çin ve bizim aramızda olacak” diyerek sürdürdüğü Çin karşıtı politikalar, bir kez daha, CIIE’nin gösterdiği üzere başarısız olmaya devam ediyor.
Şanghay Yerel Hükümetinin Destekleri
Şanghay Yerel Hükümet Yöneticisi ve fuar hizmet sorumlusu Gu Honghui, fuarın küresel açıklık, diyalog, işbirliği ve karşılıklı yarar ile kazan-kazan ilkelerini desteklediğini belirtti. Bunun en önemli olgusunun, gelişmekte olan ülkelere destek vermek amacıyla az gelişmiş ülkelerden katılan KOBİ’lere ücretsiz fuar standı sağlandığını kaydetti. İşte bu fuarın belirleyici özelliklerinden biri, emperyalizme başkaldıran ülkelerin uluslararası ticarete daha fazla katkı sunma iradesini yansıtmasıydı. Bilindiği üzere ABD’nin 20 yıldan fazla işgal ettiği ve büyük bir insanlık suçu işlediği Afganistan’da, halkın büyük direnişi Washington’a pes ettirdi. Halen yaraların sarılmaya çalışıldığı bu ülkeden temsilciler de dost ülke gördükleri Çin’in fuar misafiriydi. Fuara katılan Afganistan’dan bir katılımcı, Ali Azgar, Global Times gazetesine yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: “Bu fuar sayesinde Afgan ürünlerini sadece Çin’e değil, fuara katılan bütün ülke ve kuruluşlara da tanıtma fırsatı bulduk. Bu, Afgan halkına büyük bir destek oluyor.” Nikaragua, Irak, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Moritanya ve Cibuti gibi mazlum dünyadan da katılımcılar fuarda ilk kez yer aldı.
Çin’in Sosyalist Başarısı ve Teknoloji Vurgusu
Çin’e Özgü Sosyalizmin büyük başarısı ile geri kalmış ve yarı sömürge bir ülkeden 70 yılda ileri teknolojide öncüye dönüşen bir ülkede bu düzeyde fuarlar düzenlemek özel bir başarı hikayesi. Şanghay’daki ithalat fuarında entegre devreler, yapay zekaya sahip son teknolojik ürünler ve üst düzey ekipman yapımını sergileyen akıllı teknoloji ve düşük karbonlu üretim de öne çıkarıldı. Tüketim malları sergi alanında, yeşil-sürdürülebilir büyümeyi ve yaşamı aktif olarak destekleyen birçok sergi de ilk kez katılımcılarla buluştu. Ziyaretçiler, yapay zekanın getirdiği değişikliklerin tadını çıkarmak için kendi sanal karakterlerini yaratabildiği gibi, bulut konferanslarına katılabildi, VR holografik konserleri izledi ve robot dünya kupası futbol maçları düzenledi.
Çin’in Ekonomik Gücü ve Gelecek Beklentileri
Çin Ulusal İstatistik Bürosu’nun Eylül 2022’de açıkladığı bir rapora göre, son 10 yılda küresel ekonomik büyümenin yüzde 30’undan fazlasını üstlenen Çin, ticaretin önüne tek taraflı engel koymaya çalışan ABD’ye karşı çok kutuplu ve karşılıklı yararı temel alan ticari ilkeleri dünya ekonomisinin paydaşlarına sunmaya çalışıyor. Buna paralel olarak Çin ekonomisinin öncelikleri arasında, iç tüketimi artırmakla birlikte “yabancı sermayeyi çekmek”, “pazara erişimi genişletmek”, “modern hizmet sektörlerinin açılmasını teşvik etmek” ve “yabancı sermayeli işletmelere ulusal imkanlar sağlamak” geliyor. Ülkenin dışa açılma politikasının bir kanıtı olarak, Çin anakarasına yapılan doğrudan yabancı yatırım bu yılın ilk 10 ayında yıllık %17,4 artışla 168,34 milyar ABD dolarına ulaştı. Ekonomistler de Çin’de faaliyet gösteren yabancı işletmelerin önümüzdeki dönem, yatırım haklarının daha da iyi korunacağından emin.
Fuar Sonrası Yatırımlar ve Gelecek Planları
Fuardan kısa bir süre sonra hayata geçen veya planlanan yatırımlar Çin basının gündemindeydi. Bunlardan bazı örnekler şöyle: Aralık ayının ikinci haftasında, merkezi İsviçre’nin Zürih kentinde bulunan ambalaj çözümleri sağlayıcısı Amcor Plc, Guangdong eyaletinin Huizhou kentinde yaklaşık 100 milyon dolarlık bir yatırımla yeni bir fabrika açtı. Amcor’a göre fabrika, üretim kapasitesi açısından Çin’deki en büyük esnek ambalaj tesisi. Merkezi ABD’de bulunan ayakkabı ve giyim şirketi Skechers’ın Çin, Güney Kore ve Güneydoğu Asya İcra Kurulu Başkanı Willie Tan, 2023’te Çin genelindeki mağaza sayısını yaklaşık 3.000’den 2026 yılında 6.000’e çıkaracaklarını açıkladı. Alman pompa sistemleri sağlayıcısı Wilo Group, önümüzdeki yıl Jiangsu eyaletinin Changzhou kentinde yeni bir tesisi faaliyete geçirmeyi planlıyor. Önümüzdeki beş yıl içinde Çin, 10 trilyon ABD dolarından fazla değere sahip ürün ve hizmet ithal etmeyi bekliyor, bu da dünyanın dört bir yanındaki işletmelerin dev Çin pazarına girmesi için tarihi bir fırsat sunuyor.
Türkiye İçin CIIE’nin Önemi ve Gelecek Perspektifi
Kamucu, planlı ve halkçı ekonominin en büyük temsilcilerinden Çin’de özellikle 400 milyonu aşan orta sınıfının artan taleplerini karşılama stratejisinde de önemli bir yer tutan ithalat fuarı, ülkemize de büyük bir potansiyel sunuyor. Dünyanın en büyük gıda, günlük kullanım ürünü ve hammadde alıcısı olan Çin’e mal ve hizmet satmak için Türkiye, devlet öncülüğünde çalışmalar yapabilir ve Çin’e yönelik ihracatını gelecek yıllarda birkaç kat artırabilir. Bu bağlamda, dünyanın en büyük ve ilk ithalat fuarı olan CIIE, sıfır toplamlı oyun yerine paylaşarak kalkınmayı; tek taraflılık ve dışlayıcılık yerine işbirliği ve kapsayıcılık gibi sayısız fırsatı dünyanın önüne seriyor. Asya Çağı’nda yerini alan ve gelişmekte olan ülkeler açısından bu zemin umutları yükseltmektedir.
