Çin devlet televizyonu CCTV’de yer alan habere göre, China Huarong (Hong Kong) International Co.’nun eski genel müdürü Bai Tianhui, Tianjin İkinci Orta Düzey Halk Mahkemesi’nin 28 Mayıs 2024 tarihli oturumunda rüşvet suçundan ölüm cezasına çarptırıldı. Mahkeme ayrıca Bai Tianhui’nin ömür boyu siyasi haklarından mahrum bırakılmasına ve tüm kişisel mülklerine devlet tarafından el konulmasına karar verdi.
Mahkemenin açıkladığı karara göre, 2014-2018 yılları arasında bankanın genel müdürü olarak görev yapan Bai Tianhui, toplamda 1,108 milyar Çin Yuanı (151 milyon Amerikan Doları) tutarında rüşvet almakla suçlu bulundu. China Huarong International Co.’nun önceki genel müdürü olan Lao Xiaomin de 1,79 milyar Çin Yuanı (260 milyon Amerikan Doları) tutarında rüşvet almak ve yönettiği kamu fonlarını zimmetine geçirmek suçlarından Ocak 2021’de idam cezasına çarptırılmıştı.
2015 yılında Ceza Kanunu’nda yapılan değişiklikle, şiddet içermeyen suçlar için “ertelemeli ölüm cezası” veya “ömür boyu hapis cezası” gibi seçenekler mahkemenin takdirine bırakılmıştır. Ancak bu davada mahkemenin herhangi bir erteleme uygulamadan doğrudan ölüm cezası vermesinin gerekçesi olarak, “Kamu görevlisi olarak rüşvet kabul etmenin ciddi bir güven ihlali olması, rüşvet veren tarafların proje satın almaları ve finansman anlaşmalarına kolay erişim sağlamak amacıyla bu konumunu kullanarak avantaj elde etmesi, bu davranışın yarattığı sosyal etkinin son derece olumsuz olması ve ülke ile halkın çıkarlarına ağır zarar vermesi” gösterilmiştir.
Bir Orta Düzey Halk Mahkemesi tarafından verilen bu karara karşı temyiz hakkı bulunmaktadır. Buna göre, ölüm cezasına çarptırılan sanık istemese bile temyiz incelemesi yapılacaktır. Temyize yetkili organ, Çin Halk Cumhuriyeti Yüksek Halk Mahkemesi (SPC)’dir. 2012 yılından bu yana istikrarla uygulandığı üzere SPC hâkimleri, karar vermeden önce mutlaka sanık ile görüşecek ve bu görüşme üzerine bir rapor hazırlayacaklardır. SPC’nin üç hâkimli bir kurul olarak vereceği karar ise kesindir. Hukuksal reformlar sonucunda, Orta Düzey Halk Mahkemeleri tarafından verilen idam cezalarının bozulması veya diğer seçeneklere çevrilmesi de mümkündür. Li Yan (2014) ve Wu Ying (2012) davaları buna örnektir.
Çin’de ölüm cezası gerektiren suçların yargılanmasında eleştiriler, ölüm cezasına çarptırılan kişilere yönelik istatistiklerin yayınlanmaması ve sermaye suçları ile bağlantılı ölüm cezalarının geniş çapta uygulanması noktasında toplanmaktadır.
Çin’deki sermaye suçları ve buna bağlı olarak uygulanan ölüm cezasının hukuki sonuçları dışında, sosyal ve siyasi etkileri de Çin açısından önemli bir ölçüttür. Zira ölüm cezası dahil birçok suç ve bu suçlara verilen cezalar devlet sırrı olarak kabul edilmekte ve infazlara ilişkin bilgiler nadiren kamuoyu ile paylaşılmaktadır. 2006 yılından bu yana gerçekleştirilen reformlarla, şiddet içermeyen 13 suça yönelik idam cezası kaldırılmış ve 75 yaşın üzerindeki suçlular için ölüm cezası yasağı getirilmiştir.
Ölüm cezalarıyla sonuçlanabilecek davalarda temel ilke “temkinli yargılama” prensibine dayanmaktadır. Burada hukuk otoritelerinin temel kaygısı, telafisi mümkün olmadığından, yargılamanın açık ve tartışmaya mahal vermeyecek şekilde kesin delillerle yürütülmesidir. Derhal infaz gerektiren davalar istisna olmakla birlikte, bu tür davalar mutlaka SPC tarafından ele alınır. Orta Düzey Halk Mahkemeleri tarafından görülen davalarda ise açık yargılama yapılması, sanığa savunma ve ispat hakkı tanınması, işkence ile elde edilen delillerin hariç tutulması gibi ilkeler ekseriyetle uygulanmaktadır.
1997’den bu yana beş kez değiştirilen disiplin yönetmelikleri ile Çin Komünist Partisi, yolsuzlukla mücadeleyi parti içi denetimin merkezine koymuş ve parti yöneticilerini parti ilkelerine bağlı kalmaya teşvik ederek sıkı denetim ilkesini benimsemiştir. Çin Komünist Partisi’ne bağlı 20. Disiplin Teftiş Merkez Komisyonu (CCDI)’nun Üçüncü Genel Kurulu’nda konuşma yapan Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Aralık 2023 yılında Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi tarafından yenilenen ‘Çin Komünist Partisi’nin Disiplin İşlemlerine İlişkin Yönetmelik’ ilkelerini ‘disiplin yönetmeliklerini öğrenmek ve disiplin eğitimi yürütmek açısından bir fırsat’ olarak vurgulamıştır.
İlgili kurul sonrasında yayınlanan raporda CCDI ve Ulusal Denetim Komisyonu, 87 orta düzey yönetici hakkında soruşturma başlatmış; ülke genelinde 626.000 dava açılmış ve 17.000 kişi rüşvet suçundan dolayı soruşturulmuştur. Yolsuzlukla ilintili suçlardan dolayı soruşturulanlar arasında Şanghay Yerel Halk Meclisi Daimi Komitesi eski başkanı Dong Yunhu, Çin’in en üst yasama organı olan ‘Çin Ulusal Halk Meclisi (ÇUHM)’ne bağlı Mali ve Ekonomik İşler Komitesi eski müdür yardımcısı Sun Zhigang gibi isimler de yer almaktadır.
Kaynakça
1) https://news.cctv.com/2024/05/28/ARTI5qVog6IXlWABQluQAxxD240528.shtml
2) https://www.ccdi.gov.cn/toutiaon/202405/t20240530_351534.html
3) https://www.globaltimes.cn/page/202402/1307679.shtml
4) https://www.chinadaily.com.cn/china/2012-04/20/content_15103517.htm
