3. Kuşak ve Yol Forumu geçtiğimiz Çarşamba günü sona erdi. İki gün süren forumda, Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ni ‘sömürgecilik ve kalkınma adaletsizliğine karşı büyük bir mücadele parçası’ olarak tanımladı.

İnsanlık tarihindeki en büyük girişimlerden biri olarak nitelendirilen Kuşak ve Yol, 2017 ve 2019’dan sonra üçüncü forumunu 17-18 Ekim tarihlerinde Pekin’deki Büyük Halk Salonu’nda, altı kıtadan yüzlerce katılımcının iştirakiyle tamamladı. Foruma 22 devlet başkanı da dahil olmak üzere 140’tan fazla ülkenin temsilcileri ve 41 uluslararası kuruluştan 10.000’den fazla katılımcı katıldı.

Xi Jinping, ‘İpek Yolu Ekonomik Kuşağı’ ve ‘21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu’ girişimlerini dünyaya ilk kez 2013 yılında Kazakistan ve Endonezya ziyaretlerinde tanıttı. Son 10 yılda, 150’den fazla ülke ve 30’dan fazla uluslararası kuruluş ile 230’dan fazla Kuşak ve Yol iş birliği belgesi imzalandı. Bu dönemde, “karşılıklı yarar”, “ortak kalkınma” ve “kazan-kazan” ilkelerine dayalı olarak altyapı, ulaşım, enerji, iletişim, eğitim ve diğer alanlarda tahmini olarak 1 trilyon dolar ayrıldı.

‘Barış, Kalkınma ve İşbirliği’

Xi Jinping açılış konuşmasında, “İdeolojik karşıtlık, jeopolitik rekabet ve blok politikaları bizim için bir seçenek değildir. Karşı olduğumuz şeyler tek taraflı yaptırımlar, ekonomik zorlamalar ve tedarik zincirinin kesilmesidir” dedi ve devam etti:

“Bu yıl, önerdiğim Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin (BRI) 10. yıldönümüdür. BRI, antik İpek Yolu’ndan ilham alarak ve bağlantıyı artırmaya odaklanarak, politika, altyapı, ticaret, finansal ve insanlar arası bağlantıyı geliştirmeyi, küresel ekonomiye yeni bir ivme kazandırmayı, küresel kalkınma için yeni fırsatlar yaratmayı ve uluslararası ekonomik işbirliği için yeni bir platform kurmayı amaçlamaktadır. Bu 10 yıl boyunca, bu kurucu misyona bağlı kaldık. Ortak çabalarımız sayesinde, Kuşak ve Yol uluslararası işbirliği başlamış, hızlı bir şekilde büyümüş ve verimli sonuçlar üretmiştir. Bu 10 yıl boyunca, ekonomik koridorlar, uluslararası taşıma yolları ve bilgi otobanı ile demiryolları, yollar, havaalanları, limanlar, boru hatları ve enerji şebekelerinden oluşan küresel bir bağlantı ağı kurmaya çalıştık. Kara, deniz, gökyüzü ve interneti kapsayan bu ağ, mal, sermaye, teknoloji ve insan kaynaklarının ülkeler arasında akışını artırmış ve binlerce yıllık İpek Yolu’na yeni bir canlılık kazandırmıştır.”

‘Kendinden Emin Adımlarla İlerliyoruz’

Forumun şüphesiz en dikkat çekici katılımcısı Rus lider Vladimir Putin oldu. 2013 yılından bu yana birkaç kez bir araya gelen Avrasya’nın iki büyük lideri Xi ve Putin, Forum öncesinde Pekin’de 43. toplantılarını gerçekleştirdi. Xi, Putin’i “eski dostum” olarak nitelendirip Rusya ile “yakın ve etkili stratejik ortaklığı” vurguladı. Putin, iki ülke arasındaki yıllık ticaretin yıl sonuna kadar 200 milyar doları aşacağını belirterek, “Çok kendinden emin adımlarla ilerliyoruz” dedi.

Putin, Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ni “daha adil, çok kutuplu bir dünya yaratma uluslararası planı” olarak övdü ve BRI ile Avrasya Ekonomik Birliği arasındaki uyuma dikkat çekti.

Çin Komünist Partisi’nin sesi olan Halkın Günlüğü gazetesi, Xi-Putin görüşmesini “yüksek düzeyde stratejik ortaklık sergisi” olarak tanımladı ve şu yorumları ekledi: “Çin-Rusya ortaklığı, karşılıklı yarar için açık bir işbirliği ve küresel istikrar için önemli güçlerin birleşimini sergiliyor.”

Forum öncesinde CCTV ile yapılan bir röportajda, bir Çinli gazeteci Putin’e “kurallara dayalı düzen” hakkında bir soru yöneltti. Putin bu soruya, sömürgeciliği referans göstererek yanıt verdi: “Bu kuralları hiç gördünüz mü? Hayır, çünkü kimse onları yazmadı ve kimse onlarla ilgili anlaşmaya varmadı. Dolayısıyla hiç kimsenin görmediği kurallara dayalı bir düzen hakkında nasıl konuşabilirsiniz? Akılcı bir bakış açısıyla bu saçmalık. Ama bu yaklaşımı destekleyenler için bu uygun. Çünkü kimse bu kuralları görmemişse, bu kuralları konuşanlar onları uyduruyor. Bu, sömürgeci bir yaklaşımdır.”

Yeni ABD Yaptırımları

Çin, Rusya’ya yönelik siyasi, ekonomik ve teknolojik desteğini sürdürürken, Amerika Birleşik Devletleri tarafından yeni yaptırımlara maruz kaldı. Kuşak ve Yol Forumu’ndan bir gün önce, ABD Ticaret Bakanlığı Çin’e yönelik yeni bir yaptırım dalgası açıkladı ve çip ve teknoloji ihracatlarına yönelik kontrolleri genişletti. Geçen ay ABD Ticaret Bakanlığı, Rusya’ya silah yapım ekipmanı tedarik ettiği iddia edilen 11 Çinli şirkete de ticaret kısıtlamaları da dahil olmak üzere yaptırımlar uyguladı.

Bu bağlamda, forum açılış konuşmasında Xi’nin daha önce açıklanan Küresel Kalkınma İnisiyatifi, Küresel Güvenlik İnisiyatifi ve Küresel Medeniyet İnisiyatifi’ne ek olarak “Küresel AI Yönetim İnisiyatifi”ni duyurması anlamlıdır. Yeni “AI İnisiyatifi”nin esas olarak ABD’ye karşı koymayı amaçladığı, çünkü Washington’ın Çin’in daha gelişmiş çiplere erişimini sınırlayan yeni yaptırımları duyurduğu gün açıklandığı belirtilmiştir.

Kimler Katılmadı?

Üçüncü Kuşak ve Yol Forumu’na katılmayan ülkeler ve organizasyonlar, dünya çapındaki ülkelerin konumlarının net bir göstergesidir. Yunanistan, İtalya, Çek Cumhuriyeti ve İsviçre, önceki iki Foruma katılmalarına rağmen bu yıl temsilci göndermedi.

Ayrıca, ilk kez Uluslararası Para Fonu (IMF) de Forum’a bir direktör göndermedi, ancak BRICS’e bağlı Yeni Kalkınma Bankası (NDB) Başkanı Dilma Rousseff ön sıradaydı. Böylece, IMF’nin “acı ilaçları” yerine NDB’nin “kalkınma kredisi”nin, gelişen dünya ülkeleri ile birlikte şekillenen yeni uluslararası düzen açısından güven verici olduğunu söylemek mümkündür.

Türkiye’nin Temsilcisi Nerede?

Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin (BRI) önemli bir bileşeni olan Türkiye’nin Foruma yüksek düzeyde katılmaması üzücüdür. Batı sistemi içinde üretimden kopmuş ve ekonomik ve siyasi yaptırımlara maruz kalan Türkiye için, BRI sadece önemli fırsatlar sunmakla kalmıyor, aynı zamanda ülkemize yeni bir uluslararası düzenin kurulmasında liderlik rolü de veriyor. Türkiye’de yalnızca Vatan Partisi’nin BRI’nin bir bileşeni olarak siyasi, ekonomik ve askeri işbirliği programı bulunduğu ve BRICS ve Şanghay İşbirliği Örgütü’ne tam üyeliği savunduğu, Türkiye’yi BRI içinde daha aktif bir konuma taşıyacak stratejinin 21. yüzyıldaki jeopolitik bölünmeyi derinleştireceği söylenebilir.